Tłumacz w muzeum: książki zbójeckie
Chemia wielojęzyczności – spotkanie z Jerzym Kochem
- 23 marca 2025 (niedziela), godzina 16.00
- Muzeum Pana Tadeusza
Oddział Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
Rynek 6, Wrocław - Dziedziniec Kamienicy pod Złotym Słońcem
- wstęp wolny
- transmisja online z tłumaczeniem na Polski Język Migowy
Zapraszamy na spotkanie z cyklu „Tłumacz w muzeum: książki zbójeckie”.
Jaką drogę musi przebyć tłumacz, by przekładać prozę i poezję z trzech języków? Na ile przydatna bywa w tym edukacja muzyczna? Jak pracuje się nad nowymi przekładami klasyki znanej już polskim czytelnikom z tłumaczeń sprzed blisko stu lat? Jak literatura może wpływać na kształtowanie postrzegania kultury i jaką rolę odgrywa w tym procesie tłumacz? Gościem spotkania będzie Jerzy Koch, tłumacz i poeta, autor licznych przekładów z języka niderlandzkiego, niemieckiego i afrikaans. W rozmowie, którą poprowadzi Małgorzata Słabicka-Turpeinen, tłumaczka literatury niemieckojęzycznej, Jerzy Koch opowie m.in. o początkach swojej kariery translatorskiej, pracy nad poezją Miriam Van hee i Antjie Krog, powieściami Lucasa Rijnevelda, a także nad nowym przekładem noblowskiej sagi Thomasa Manna „Buddenbrookowie” oraz tłumaczonej z języka afrikaans powieści farmerskiej „Siedem dni u Silbersteinów” południowoafrykańskiego autora Etienne'a Leroux.
Transmisja spotkania
Gość
Jerzy Koch – tłumacz, poeta, niderlandysta i germanista, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu Stellenbosch w RPA, w latach 1985–2011 związany z Uniwersytetem Wrocławskim. Jest autorem m.in. monografii o recepcji literatury niderlandzkiej „Multatuli” w Polsce, dwóch tomów „Historii literatury południowoafrykańskiej” oraz współredaktorem i autorem dwóch tomów historii literatury niderlandzkiej „Widzę rzeki szerokie… Z dziejów dawnej literatury niderlandzkiej”. Tłumaczył książki autorów i autorek holenderskich, flamandzkich, południowoafrykańskich i niemieckich, oraz z literatury afrikaans, a z niemieckiej Thomasa Manna. Za dorobek tłumaczeniowy otrzymał nagrodę im. Nijhoffa, a za propagowanie kultury niderlandzkiej w Polsce ANV-Visser-Neerlandiaprijs oraz nagrodę Ministerstwa Spraw Zagranicznych Królestwa Niderlandów i belgijski Order Oficerski Leopolda I. W 2022 roku nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia za tłumaczenie powieści „Niepokój przychodzi o zmierzchu” (2021) Lucasa Rijnevelda. Nagrodę tę otrzymał w 2023 roku za przekład kolejnej powieści Rijnevelda „Mój mały zwierzaku”. W 2025 roku ukażą się nowe przekłady: z niemieckiego noblowskiej powieści Thomasa Manna „Buddenbrooks” oraz z języka afrikaans powieści „Siedem dni u Silbersteinów” południowoafrykańskiego autora Etienne’a Leroux. Jest autorem dwóch tomów wierszy napisanych w języku afrikaans „Pleks van plaas” oraz „Polkadraai”. Przygotowuje rodzinną autobiografię pod roboczym tytułem „Reisefieber. Ćwiczenia z narracji transgeneracyjnych”, której fragmenty opublikował w „Wizjach”, „Piśmie. Magazynie Opinii”, „Czasie Literatury” i w „Znaku”.
Prowadząca
Małgorzata Słabicka-Turpeinen – germanistka i interkulturalistka, członkini Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury, autorka kilkudziesięciu przekładów powstałych we współpracy z wydawnictwami w Polsce i w Niemczech (Nasza Księgarnia, ViaNova, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, be.bra Verlag i in.). Od ponad dwudziestu lat tłumaczy książki dla dzieci, eseje, beletrystykę jak również literaturę faktu poruszającą zagadnienia społeczno-historyczne i kulturowe. W jej dorobku są m.in. utwory dolnośląskiego noblisty Gerharta Hauptmanna („Atlantyda”, „Przygoda mojej młodości”), Cornelii Funke („Dwie małe czarownice”, „Anyżowa Warownia”), eseje (antologie „Piękne resztki po końcu świata”, „Wrocław-Berlin. Historia wzajemnych oddziaływań”) oraz publikacje naukowo-historyczne (np. „Obce miasto” Gregora Thuma, „Akt obrazu” Horsta Bredekampa). W kontekście Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016 tłumaczyła m.in. blog literacki Pisarza Miejskiego Marko Martina. W 2021 roku była jurorką w konkursie na przekład podczas Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania we Wrocławiu. Doświadczenia translatorskie łączy też z działalnością dydaktyczną, ucząc języka, wykładając komunikację interkulturową i prowadząc warsztaty translatorskie we współpracy z różnymi instytucjami kultury i uczelniami.
Więcej o cyklu
„Tłumacz w muzeum” to cykl wydarzeń organizowany przez Muzeum Pana Tadeusza, prowadzony przez Gabinet Literacki im. Tadeusza Różewicza od 2018. W 2024 roku skupiał się na postaci Tadeusza Różewicza ze względu na dziesiątą rocznicę śmierci poety. W nowym cyklu zaś koncentruje się na tłumaczach lektur codziennych, kultury popularnej i tych, którzy kształtowali naszą czytelniczą osobowość. Innymi słowami – chcemy zaprosić osoby tłumaczące książki zbójeckie.
Inspiracją dla tytułu projektu była oczywiście twórczość Adama Mickiewicza, patrona Muzeum Pana Tadeusza. W „Dziadach” części IV Gustaw-Konrad mówi bowiem tak:
„Wszakże lubisz książki świeckie?…
Ach, te to, książki zbójeckie!
Młodości mojej niebo i tortury!
One zwichnęły osadę mych skrzydeł
I wyłamały do góry,
Że już nie mogłem na dół skręcić lotu”.
To więc dzieła, które, czytane przez Gustawa-Konrada w młodości, wpłynęły na jego światopogląd i emocje na tyle, że nadal funkcjonują w nim w wieku dorosłym i sprawczym. W zbiorowej świadomości termin ma bardziej pozytywny wydźwięk niż w dziele Mickiewicza. Odnosi się do tekstów czytanych niekoniecznie w młodości, które poruszyły czytelnika na tyle, że mimo upływu czasu żyją w nim nadal – i często spoglądamy na nie bardziej z nostalgią, wzruszeniem czy wdzięcznością. Bohaterami tej edycji będą więc również ci, bez których dzieł „zbójeckich” by nie było, czyli tłumacze-legendy. „Legendarne” będą tłumaczone przez nich dzieła, ale czasem także ich biografie, ze względu na translatorski dorobek.
W tej edycji będziemy gościć tłumaczy, którzy umilają czas, budują naszą wyobraźnię i przez których nie wykonujemy czasem swoich obowiązków, zatopieni w lekturze. Spotkamy się na przykład z Ingą Sawicką, tłumaczką kryminałów o morderstwach w małych szwedzkich miasteczkach, Jerzym Kochem – przekładającym z języka niderlandzkiego, niemieckiego i afrikaans, Tomaszem Kwietniem – tłumaczem z włoskiego między innymi dzieł Umberta Eco, a także tłumaczami komiksów, a nawet gier.
Spotkania będą odbywać się raz w miesiącu, od marca do listopada na dziedzińcu Muzeum Pana Tadeusza. W ramach tej edycji zaplanowaliśmy ponownie warsztaty – z tłumaczenia poezji oraz prozy, z języków „większych” i jednego „mniejszego”. Dodatkowo wszystkie spotkania będą transmitowane i możliwe do ponownego odtworzenia oraz tłumaczone na Polski Język Migowy.
Cykl organizowany we współpracy ze
Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
