„Tędy i owędy – wędrówki Melchiora Wańkowicza”

Wybrane eksponaty ze zbiorów Ossolineum przedstawiają fotografie z kilku szczególnych miejsc na świecie widzianych z perspektywy autora – wędrowcy, podróżnika, tułacza, który przemierzał świat pieszo, kajakiem, samochodem. Odwiedzimy Meksyk, niemieckie Prusy Wschodnie, czyli dzisiejsze tereny Warmii i Mazur, Kanadę oraz Stany Zjednoczone (tutaj Chicago, Nowy Jork, Waszyngton i San Francisco).

Najstarsze wydanie prezentowane na wystawie pochodzi z okresu dwudziestolecia międzywojennego i jest to „W kościołach Meksyku”, pierwsze dzieło w dorobku Wańkowicza uznawane za klasyczny reportaż. W 1926 roku autor odbył trzymiesięczną podróż po Meksyku. Początkowo relacje publikowane były w warszawskich gazetach codziennych oraz czasopismach, aby w 1927 roku ukazać się w formie książkowej w zbiorze „W kościołach Meksyku” w popularnym Towarzystwie Wydawniczym „Rój”. Poza tekstem w publikacji znajduje się wiele zdjęć egzotycznej roślinności, miejscowej ludności czy prekolumbijskiej architektury.

Jednym z najważniejszych utworów Melchiora Wańkowicza jest zbiór reportaży „Na tropach Smętka”. Pierwsze drukowane wydanie wraz z atrakcyjnymi fotografiami cieszącymi oko odbiorcy ukazało się w 1936 roku i zobaczyć je można na wystawie. Książka była owocem podróży autora po niemieckich Prusach Wschodnich, którą odbył kajakiem oraz samochodem w lecie w 1935 roku wraz z córką, pieszczotliwie nazywaną Tirliporkiem, Tili lub Sancho Pansą. 

Ważną pozycją w twórczości reporterskiej Melchiora Wańkowicza było „Tworzywo” wydane w 1954 roku na emigracji, w londyńskim „Roy Publishers”. „Tworzywo” jest przedstawieniem życia Polonii w Kanadzie, w której autor spędził kilka miesięcy, obserwując zmagania emigrantów. Utwór nie jest klasycznym reportażem, ponieważ fikcja miesza się w nim z rzeczywistością.

Na wystawie „Tędy i owędy – wędrówki Melchiora Wańkowicza” pokazujemy znaną i lubianą trylogię „W ślady Kolumba”, czyli reportaże ukazujące fascynację autora Ameryką. Fotografie zamieszczone w trzech tomach: „Atlantyk – Pacyfik” (1967), „Królik i oceany” (1968) oraz „W pępku Ameryki” (1969) to prace wykonane przez Wańkowicza i jego żonę, określaną czule „Królikiem”. Na zdjęciach uwiecznione są między innymi flora i fauna Ameryki, wieżowce metropolii, tradycyjne rozrywki mieszkańców.

Różne wersje tego samego utworu pomagają dostrzec potencjał, jaki tkwi w tekście, a także zmiany, jakie zaszły w wydawaniu reportaży na przestrzeni lat. Wystawa „Tędy i owędy – wędrówki Melchiora Wańkowicza” to nie tylko obiekty dawne, lecz również publikacje z ostatnich kilkunastu lat, oryginalne zdjęcia czy rękopisy.

Wystawę uzupełniają oryginalne fotografie przedstawiające Melchiora Wańkowicza (z lat 1945 oraz 1962), a także wspomnienia Kazimierza Paszkowskiego z 1974 roku spisane niedługo po śmierci autora: 

„Gdzie jest drugi taki pisarz w naszej literaturze XX wieku, który by tak jak Wańkowicz zechciał przemierzać cztery części świata, zwiedzać kilkanaście krajów, jeździć do nich koleją, samolotami, helikopterami, łodziami, saniami, ryzykować zdrowie i życie, by dotrzeć do podarktycznych kopalń Kanady, do najdzikszych jej puszcz i ostępów, żeby osobiście odwiedzić polskich emigrantów – pionierów mieszkających w prymitywnych slumsach i chutorach, opisać ich życie, walkę z dziką przyrodą, energię i samozaparcie”.

Do odwiedzenia ekspozycji zapraszamy dzieci i dorosłych. Dla tych drugich może być ona inspiracją do zaplanowania urlopu: objazdowej wycieczki autem po Stanach Zjednoczonych; rodzinnej wyprawy pod namiot na nieodkryte Mazury, czy podróży do dzikich terenów Kanady. Na ekspozycji prezentujemy następujące reportaże historyczno-geograficzne Melchiora Wańkowicza: „W kościołach Meksyku”, „Na tropach Smętka”, „Tworzywo” oraz trylogię amerykańską: „Atlantyk – Pacyfik”, „Królik i oceany” i „W pępku Ameryki”.